| Tok Ku Paloh |
Pendahuluan.
Tidak lama dahulu, pejuang bangsa Melayu terdiri
daripada ulama dan Tokoh agama. Perjuangan mereka dahulu adalah untuk
menghalang penguasaan penjajah kafir daripada Britian yang semakin mencengkam
pada waktu itu.
Diperhatikan dari tahun 1850-1930an kawasan Pantai
Timur atau juga dikenali sebagai Negeri-Negeri Melayu tidak bersekutu giat
bangkit memperjuangkan hak mereka sendiri, setelah melihat pemerintahan negeri
semakin dikuasai oleh kafir British.
Perjuangan mereka juga adalah seruan jihad daripada
Khalifah Turki Uthmaniyah pada waktu itu, dan kebanyakkan ulama yang menjadi
pemimpin kebangkitan ini mendapat pendidikan di luar Tanah Melayu ini dan
kebanyakkan mereka mendalami ilmu agama Islam di negara Islam yang pada waktu
itu dibawah naungan Turki Uthmaniyah.
Siapa Tokku?
Sayyid Abdul Rahman bin Sayyid Muhammad al-Aidrus
adalah nama penuh beliau dan juga dikenali dengan beberapa nama antaranya;
Engku Sayyid Paloh, Engku Cik, Tuan Cik, dan Syeikh al-Islam Terenganu.
Dilahirkan di Kampung Cabang Tiga, Kuala Terengganu
pada tahun 1817 [1236 Hijrah] merupakan anak kepada Sayyid Muhammad bin Sayyid
Zainal Abidin al-Aidrus yang juga dikenali sebagai Tok ku Tuan Besar yang juga
seorang kenamaan. Mengikut catatan lain, Tokku Paloh merupakan nasab yang ke-32
daripada Rasulullah s.a.w. di kalangan keluarga al-Aidrus.
Antara adik beradik kandung beliau:
- Sayyid Zainal Abidin al-Aidrus (Engku Sayyid Seri Perdana)
- Sayyid Ahmad al-Aidrus (Tok Ku Tuan Ngah Seberang Baruh)
- Sayyid Mustafa al-Aidrus (Tok Ku Tuan Dalam)
- Tuan Embung Abu Bakar (Tuan Embong Solok @ Tok Ku Tuan Kecik@Tuan Nik)
Pendidikan
Pada peringkat awal, Tok ku menerima didikan awal
daripada ayahanda beliau sendiri yang pada waktu merupakan Ketua Ulama
Terengganu. Selain itu, beliau juga menerima didikan mengenai Islam dari Syeikh
Wan Abdullah bin Muhammad Amin al-Fathani atau Tok Syeikh Duyung.
Setelah itu, melanjutkan pelajaran ke Mekah. Di
sini beliau telah bersahabat dengan Syeikh Muhammad Zain bin Mustafa al-Fathaniyang juga merupakan bapa kepada Syeikh Ahmad. Selain itu, Tok Ku Paloh juga
bersahabat dengan Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Rahman al-Fathani, Syeikh Nawawi
al-Bantani, Syeikh Nik Mat Kecik Fathani dan ramai lagi.
Selama 10
tahun beliau menuntut Ilmu dengan Ulama-Ulama Ahli Sunnah Wal Jamaah dan telah
menguasai berbagai cabang Ilmu Agama Islam seperti Tauhid, Feqah,
Tasawuf,Tasir, Nahu, Sarah dan pelbagai lagi. Sumber menyatakan bahawa Tok Ku
begitu arif dalam ilmu Tasawuf dan Ilmu Tariqat dan telah mengarang risalah
mengenai persoalan kerohanian.
Menabur
Bakti
Tok ku telah pulang ke Terengganu sebagai seorang Ulama
Besar yang warak dan terkenal sebagai pemimpian Tareqat Naqsyabandiah dengan
menjadikan masjid peninggalan
ayahandanya di Kampung Cabang Tiga [Masjid Simpang Tok Ku] sebagai pusat
pengajaran beliau. Status beliau sebagai anak kepada Ketua Ulama Terengganu dan
beliau sendiri sebagai seorang Ulama telah membuatkan Tok Ku juga menjadi
tempat rujukan orang ramai termasuk pembesar Istana Terengganu pada waktu itu.
 |
| Sultan Zainal Abidin III |
Hubungan Tok Ku Paloh dengan Sultan Zainal Abidin
III sangat erat sama seperti hubungan antara Tok Ku Pulau Manis dengan Sultan
Zainal Abidin I [1725-1724]. Diriwayatkan, Tok Ku Paloh bersama Sayid Abdullah
[Menteri Besar pada waktu itu] telah mengetuai sokongan perlantikan Sultan
Zainal Abidin III sebagai Sultan Terengganu menggantikan Sultan Ahmad Syah II
[1876-1881]. Berkat sokongan dua pemimpin ini, Sultan Zainal Abidin kekal
memerintah hampir 37 tahun walaupun ketika baginda dilantik baru berusia 16
tahun dan ini adalah berkat kerana menerima pandangan dan pendapat daripada
Ulama.
Ketika Sultan Zainal Abidin III menaiki takhta, Tok
Ku belum menyandang apa-apa jawatan rasmi dalam Kerajaan Terengganu, namun
sebagai Tokoh Agama, beliau sudah berpengaruh di kalangan para pembesar
Terengganu pada masa itu. Selepas itu, beliau telah dilantik sebagai Ketua
Ulama dan seterusnya dilantik sebagai Ahli Mesyuarat Negeri dalam pentadbiran
kerajaan Sultan Zainal Abidin III secara tidak langsung beliau bertanggung
jawab membantu kerajaan mentadbir rakyat dan negeri.
Selaku Ulama, beliau menjadi tempat rujukan Sultan
dan menjadi orang yang bertanggungjawab dibelakang keputusan yang dibuat oleh
Sultan dalam pelbagai perkara terutama dalam dasar luar negeri. Ini terbukti
apabila Tok Ku Paloh membuat keputusan yang berani dengan memberi perlindungan
kepada pahlawan-pahlawan dari Pahang iaitu Dato Bahaman, Tok Gajah dan anaknya
Mat Kilau, yang bangkit mempertahankan hak semasa mereka berundur akibat tekanan
daripada pihak berkuasa. Semasa dalam perlindungan di Paloh, mereka telah
berguru dengan Tok Ku.
Budak Raja
Dalam memastikan Paloh terhindar daripada perbuatan
maksiat dan perlanggaran undang-undang telah mencontohi perbuatan Khalifah Umar
al-Khattab r.a. Tok Ku Paloh telah menubuhkan satu pasukan penguatakuasaan yang
bertindak seperto Polis hari ini yang dikenali sebagai “Budak Raja” yang bertanggungjawab menjaga
keamanan Paloh. Diriwayatkan Tok Ku gemar keluar malam, malah pada hari
tertentu beliau akan berselubung kain kepala untuk meninjau kehidupan
masyarakat seperti mana apa yang dilakukan oleh Khalifah Umar al-Khattab dan
Budak Rajalah yang akan diberi tugasan bagi menyempurnakan tugasan hasil
daripada tinjauan Tok Ku itu.
Selain itu, Tok Ku Paloh juga mempunyai Mahkamah
Keadilan sendiri di Paloh dan beliau diberi mandat oleh Sultan untuk
menyelesaikan permasalahan penduduk di Paloh serta mengadili pesalah laku di kawasan pentadbirannya.
Begitulah kepercayaan Sultan kepada Tok Ku Paloh.
Dalam kehidupan, Tok Ku Paloh lebih rapat dengan
Sultan berbanding soal pentadbiran, dan ini diperkuatkan lagi dengan salah
seorang kekanda Sultan Zainal Abidin, iaitu Tengku Mandak juga salah seorang
isteri kepada Tok Ku. Malah Baginda Sultan juga menyerahkan Tengku Sulaiman
kepada Tok Ku untuk dijadikan anak angkat. Tengku Sulaiman kemudiannya menjadi
Sultan Terengganu yang ke-13 memerintah dari 1920-1942. Begitulah eratnya
hubungan Tok Ku Paloh dengan Sultan Zainal Abidin.
Tok Ku Paloh menghembus nafas terakhir pada Bulan Zulhijjah 1335H bersamaan September 1917 pada usia 102 tahun.
Ulasan
penulis
Tok Ku Paloh adalah antara penggerak utama dalam
menyekat penguasaan British. Dapatan kami menunjukkan bahawa Tok Ku Paloh
bersahabat dengan Syeikh Muhammad Zain bin Mustafa al-Fathani yang juga
merupakan bapa kepada Syeikh Ahamd al-Fathani yang terkenal sebagai guru kepada
Tok Kenali dan Tok Janggut.
Syeikh Muhammad Zain ini adalah anak kepada Syeikh
Mustafa bin Syeikh Muhammad seorang Panglima Istana Patani. Selepas Patani
menghadapi ancaman daripada Siam, Syeikh Muhammad Zain telah berhijrah ke Kota
Mekah bersama keluarga beliau dan mendidik Syeikh Ahmad dengan pelbagai ilmu
sebagai menjadi warak dan ternama di Kota Mekah.
Pendek kata, sahabat-sahabat Tok Ku ini tidak
pernah surut semangat perjuangan mereka (Jihad) demi tanah air, bangsa dan
agama. Siam adalah ancaman buat negeri Pantai Timur dan British pada masa itu
baru mula bertapak di negeri Pantai Timur. Perjuangan ulama-ulama terdahulu
bukan kerana kenaikan cukai, rampasan kuasa atau ramapasan tanah. Mereka
berjuang untuk menyekat Pengaruh British dari menyesatkan pemikiran bangsa
Melayu dan merendahkan Islam.
Tokoh Silam adalah cerminan kita pada hari ini.
Sedikit demi sedikit kini kita bangkit...
Sumber:
1) Abdul Ghani Said - 7 Wali Melayu; Mahbook Publication, 1993
3) Zihan1975
No comments:
Post a Comment